AzEdu.az yeni layihəsi ilə ictimai-siyasi xadimləri, oxuculara valideyn kimi təqdim edəcək.
Layihənin budəfəki qonağı Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, Yeni Azərbaycan Partiyası Gəncə şəhər təşkilatının sədri Naqif Həmzəyevdir.
N.Həmzəyev, eyni zamanda parlamentlərarası əlaqələr üzrə Azərbaycan-Avstraliya və Yeni Zelandiya, Azərbaycan-Çin, Azərbaycan-Gürcüstan, Azərbaycan-Türkiyə, Azərbaycan-Ukrayna və s. işçi qrupunun və eləcə də Milli Məclisin Gənclər və İdman Komitəsinin üzvidir.
Bütün bunlardan əlavə Naqif Həmzəyevin ən əsas “vəzifəsi” məhz valideynlikdir. O, Nuhun və Banunun atasıdır.
yenigence.com AzEdu.az-a istinadən deputat Naqif Həmzəyevlə müsahibəni təqdim edir:
Övladların valideyn dilindən TƏQDİMATI:
Atanın gözünün ağı- qarası , iki övladı : Nuhun və Banu.
“Nuhun 8, Banunun 5 yaşı var. Oğlum III sinifdə, qızım isə məktəbəqədər hazırlıqda təhsil alır.
Nuhunun ən böyük arzusu Marsa uçmaqdır. Robotexnikayla məşğul olur və öz peykini yaratmaq istəyir. Banu isə həkim olmağı hədəfləyib.
Hərçənd ki, mənim üçün onların hər gün əla qiymət almaları önəmli deyil, amma hər ikisi “5”lə oxuyur. Xanımım müəllimədir, mən də təhsil prosesindən yetəri qədər məlumatlıyam. Məhz buna görə, müəllim və məktəb seçimində problem yaşamadan, evimizin yaxınlığında yerləşən, Gəncənin ən məşhur məktəblərindən sayılan Şəhər 4 saylı tam orta məktəbi və Azəbaycan bölməsindən direktorun məsləhət bildiyi müəllimi seçmişik”.
Millət vəkilinin valideynlik haqda “MONOLOQU”
“Özüm şagird olduğum dövrləri tez-tez xatırlayıram: dərs prosesində bizi gərginləşdirir və aktiv olmağa məcbur edirdilər. Beləcə, bizdə müəyyən dərəcədə qorxu yaranırdı. Məhz ona görə, mən övladlarımın təhsil prosesinə tamamilə fərqli yanaşmağa cəhd edirəm, onların qorxu içində dərs oxumalarının tərəfdarı deyiləm. Bacardığım qədər çalışıram ki, özləri qərar versinlər. Ola bilər, Nuhun desin ki, bu gün dərsə getmək istəmirəm. Mən bu fikri çox normal qarşılaya bilərəm və qarşılayıram da. Əsas istəyim odur ki, uşaqlar məktəbi, dərsi, bilikləri mənimsəməyi sevsinlər, sərbəst böyüsünlər, fikirlərini sərbəst ifadə edə bilsinlər. Məktəbdə də bunun üçün lazımi şərait yaradılıb və çox şadam ki, övladlarım sərbəst böyüyürlər, istənilən an müəllimlərinə etirazlarını bildirə, mənim fikirlərimə də əks fikir deyə bilirlər. Hətta bəzən hansısa məsələdə səhvimi tutmaları məni sevindirir.
Həftəsonları, Gəncədə olanda istirahət etməyi planlaşdırıramsa, mütləq uşaqlara vaxt ayırıram, film izləyir, parkda vaxt keçiririk və s. Hava soyuq olduqda Nuhunla birlikdə idman zalına gedirik, onları babasıgilə aparıram. Hiss edirəm ki, orada çox xoşbəxt olurlar. Həm də, açığı desəm, fürsətdən istifadə edib özüm də valideynlərimlə vaxt keçirmiş oluram. Boş vaxtlarımızda müxtəlif zəka oyunları, şahmat oynamağı sevirik. Bəzən bacı-qardaş mənə qarşı oynayırlar, mən tək və yaxud da ikisi rəqib olur. Həmin vaxt Banu balaca olduğu üçün mən ona kömək edirəm.
Məktəbdə ayrıseçkiliyin tamamilə əleyhinəyəm. Uşaqları, xüsusi seçilmiş, reytinqi yüksək olan müəllimin də sinifinə qoymamışıq. İstəməmişəm ki, övladlarım başqalarından fərqlənsinlər. Hamı necə, biz də elə.. Məktəbdə də heç kim Nuhunu Naqif Həmzəyevin oğlu deyə yox, məhz Nuhun olduğu üçün sevirlər. Onun öz xarakterinə, qabiliyyətinə, bacarığına görə… Digər uşaqlardan da qətiyyən seçilmirlər. Belə bir hal olsa, etirazımı yerindəcə bildirərəm. Məktəbə gedəndə də çox sakit halda -millət vəkili deyil, valideyn kimi gedirəm”.
“Bir dəfə mənə deyiləndə ki, Nuhun məktəbdə müəlliminə etiraz edib, onu incidib, açığı, çox pis oldum. Səbəbini soruşanda, oğlum icazə alaraq, izahat verməyə başladı”.
Nuhunun dilindən İZAHAT: “Müəllim bütün şagirdlərdən xahiş etdi ki, fasilədə fikirləşin, dərs başlayanda mənim haqda düşüncələrinizi, ümumiyyətlə, mənə nə sözünüz varsa, səmimi halda etiraf edin.Tənəffüsdə bütün şagirdlərlə müzakirə aparsaq da, təəssüf ki, sinif yoldaşlarım müəllimə müzakirədə səsləndirdikləri fikirləri deyil, tam başqa şeylər dedilər.Mənsə özümü saxlaya bilmədim: fikirlərimi bildirəndə ilk dərs günləri barədə təəssüratlarımı danışdım. Müəllimə dedim ki, sinifə təzə gələndə 1 həftə – 10 gün müddətində mənimlə çox mülayim davrandığınızı və əzizlədiyinizi çox gözəl xatırlayıram. Sonraki günlərdə sizə tez-tez suallar verəndə isə deyirdiz ki, Nuhun, səsin başıma düşür. Bu sözləriniz mənim heç vaxt yadımdan çıxmayıb. Müəllim bizdən fikirlərimizi səsləndirəndə səmimi olmağımızı istəmişdi, mən də sadəcə açıqsözlü davrandım”.
Bu kimi nümunələrə görə, müəllim – şagird münasibətlərinə, ümumiyyətlə, qarışmamağa çalışıram. Təbii ki, müəllimlərə də etibarımız böyükdür, bilirik ki, kifayət qədər vaxt və enerjilərini sərf edirlər”.
Uşaqların FANTAZİYASI: Bala dinozavrlara aid skeletlərin kəllə sümüyü ilə, yetişkin quşlarınkını müqayisə edən qrup, ikisi arasında aşkar bənzərliyin olduğunu kəşf edib. Onlarla kəllə araşdıran ekspertlərə görə, quşların bir qismi genetik səbəblərlə, morfoloji dəyişiklik keçirərək dinozavrlara çevrilib.Harvard Universitetinin təkamülçü bioloqu Erhat Abzhanov, araşdırma üçün 250 milyon il əvvəl ortaya çıxan, quşlar və timsahların ortaq “atası” Achosaurs cinslərinə mərkəzləndiklərini təsdiqləyib.
Deputat bildirir ki, oğlu hələ də dinozavrların haradasa yaşadığına inanır, Banu isə yuxularını real həyatla əlaqələndirir:
“Mütəmadi olaraq, özləri istədikləri təqdirdə Nuhun və Banu ilə söhbət edirəm. Müşahidə etmişəm ki, söhbətimiz həmişə səmimi alınmır, suallarımdan yayınırlar, çəkinib istədiyim cavabları vermirlər və s. Açığı, məndə belə söhbətlər daha çox Nuhunla yaxşı alınır. Banu məndən daha çox oyuncaq və yaxud da onu babasigilə aparmağımı istəyir. Oğlumla uşaqlıqdan dünyanın necə yaranması, Misir pramidaları barədə müzakirələr aparırıq. O, düşünür ki, dinozavrlar hələ də haradasa yaşıyırlar. Ümumiyyətlə, həmişə çoxlu elmi videolar izlədikdən sonra mənimlə müzakirə etməyə başlayır.
Bir dəfə evə gələndə gördüm ki, uşaqlar ev bitkisinin qarşısında durub onunla “söhbət edirlər”. Daha dogrusu, gözlərini yumub ağaca baxırdılar, nə etdiklərini soruşanda söhbətləşdiklərini dedilər. Məndən soruşdular ki, doğurdan da ağac bizi eşidirmi, biz ona istəklərimizi desək ağac bizi başa düşərmi? Yəni, bu cür qəribə suallarla mənə müraciət etdikləri olur. Ən çox isə üçüncü gözlə bağlı suallar verirlər. Bu cür söhbətlərimiz tez-tez olmasa da, çox səmimi alınır.
Bəzən də övladlarım mənə yuxularını danışırlar. Banu deyir ki, – “ata, gecələr mən yatanda alnımdan öpmə. Çünki sən alnımdan öpəndə qorxulu yuxular görürəm”.
“Adətən, səfərlərdə olduğum üçün hər gün dərslərinə nəzarət edə bilmirəm”.
N.Həmzəyev bildirir ki, çox vaxt evə çatanda uşaqlar, artıq dərslərini hazırlayıb qurtarmış olurlar:
“Çalışıram ki, qısa vaxt ərzində olsa da, ingilis dili dərsini mütləq Nuhun və Banu ilə təkrar edim:onlarla ingiliscə danışım, birlikdə film izləyək və s. Lakin birbaşa olaraq dərslərinin hazırlama prosesində çox az hallarda iştirak edə bilirəm. Yenə qeyd edirəm, anaları da müəllimə olduğu üçün o, daha çox məşğul olur. Nuhun bu ildən etibarən dərslərini sərbəst şəkildə özü hazırlayır və bu, məni çox sevindirir. Çünki istəyirəm ki, səhv etmiş olsa belə sərbəst şəkildə hazırlaşsın, beləcə daha yaxşı qavraya bilsin. Banunun da məktəbdən gələn kimi yemək yemədən dərslərini hazırlaması, artıq onda vərdiş halını alıb. Ona görə, biz uşaqların dərsləri ilə bağlı çox da əziyyət çəkmirik”.
Böyüyəndə kim olacaqsan? – Doğru peşə seçimi üçün üç amil: peşəyə istək, peşə bacarığı, əmək bazarının tələbi vacib şərtlərdəndir. Araşdırmalara əsasən, dünyada 240 minə yaxın peşə növü var. Bunlar da əsasən “İnsan – təbiət”, “İnsan – texnika”, “İnsan – insan”, “İnsan – işarələr sistemi” olaraq növlərə ayrılır.
Övladlarına peşə seçimi mövzusunda təzyiq göstərmək istəməyən valideynin dilindən: “Çox gözəl anlayıram ki, onlar bizim övladımız olsalar da, fərddirlər. Mənim onların həyatına, peşə seçiminə qarışmağım, ümumiyyətlə, düzgün deyil. Uşaqlıqdan Nuhun kosmonavt olmaq istəyir, bu sahə ilə bağlı çoxlu filmlər izləyir. Banunun isə meyli həkimliyə: beyin cərrahlığınadır. Ola bilər ki, övladlarım gələcəkdə fikirlərini dəyişərlər, bu başqa məsələ. Mənim öhdəmə düşən isə odur ki, istədikləri peşə ilə məşğul olmalarına dəstək olum”.
“O zaman mənə aydın oldu ki, məktəbə tez-tez getməliyəm”.
Naqif Həmzəyev deyir ki, o, heç vaxt valideyn iclaslarında iştirak etməyib:
“Valideyn iclaslarında, adətən, şagirdlərin anaları olduğu üçün elə xanımın iştirak edir. Mən isə ayda heç olmazsa, bir ya da iki dəfə uşaqları məktəbə aparanda, müəllimləri ilə söhbətləşirəm. Bir dəfə yadımdadır, Banunu məktəbə aparanda fikir verdim ki, o, müəlliməsi ilə ünsiyyətə girməyimi istəmir. Müəllimlə danışanda aydın oldu ki, Banu dərs zamanı çoxlu sual verir və dərs prosesinə mane olur, o biri uşaqların cavab verməsinə icazə vermir. Qısacası, istəyir ki, bütün suallara özü cavab versin. O zaman mənə aydın oldu ki, məktəbə tez-tez getməliyəm. Amma valideyn iclaslarında iştirak etməmişəm”.
Valideyn-uşaq-müəllim üçbucağı: İohann Volfqanq Göteyə görə, yaxşı atanın verdiyi tərbiyəni heç bir məktəb verə bilməz.
Günahı, adətən, müəllimlərdə görsək də, əsasən valideynlərin günahkar olduğunu düşünən N.Həmzəyev, onları təmbəl adlandırır. Onun fikrincə, nəyisə məcbur etmək, təzyiqlə uşağa bilik öyrətmək heç bir effekt vermir. Ona görə də, müsahibimiz məhz nümunə olmaq yolunu seçib və tətbiq edir.
“Məktəbəqədər hazırlıq prosesində və ya ibtidai siniflərdə uşaqları hazırlığa göndərmək və s. Bütün bunlar o deməkdir ki, valideynlər təmbəldir və uşaqların dərsləri ilə məşğul olmaq istəmir, dərs prosesinə köməkçi olmurlar. Beləcə,ən rahat yolu seçib hazırlığa qoyurlar. Valideynlər övladlarına daha çox vaxt ayırıb, dərs prosesinə vaxt ayıra bilsələr, inanıram ki, hazırlıq məsələləri təxirə düşər. Müəllimlərdən həmişə nə isə gözləməklə yüksək nəticə əldə edə bilmərik”.
Nümunəvi valideyn: Jozef Jubertin sözlərinə görə, uşaqların nəsihətdən çox yaxşı nümunəyə ehtiyacı var.
“Ümumiyyətlə, uşaqlara nəyisə qadağa qoyanda onun eleyhinə gedirlər. Son üç ildir ki, heç bir məsələni qadağan etmirəm və yalnız nümunə olmağa çalışıram. Adi bir nümunə çəkim: əvvəllər hər gün Banu ilə Nuhuna dişlərini fırçalamalarını deyirdim, lakin görürdüm ki, bir gün edirlər, bir gün yox. Sonra artıq demədən, hər gün dişlərimi fırçalayanda çalışırdım ki, onlar bunu görsünlər. Beləcə, bunu öyrəndilər və mən yadlarına salmadan artıq dişlərini özləri fırçalayırlar. Başqa bir nümunə, mək kitab çox oxuduqca fikir verirəmki, Banu da dərslərini bitirəndən sonra bədii ədəbiyyat (hecalı kitablar) oxumağa meyillənir. Uşaqlara əl qaldırmağın, cəzalandırmağın da qətiyyən tərəfdarı deyiləm”.
İdeal insan: Platonun dialoqlarında, Sokrat ideal insanın əyani timsalı kimi ortaya çıxır və ətrafına toplaşan gənclərə idealı öyrədir. Sokratın həm həyatı, həm də fikirləri antik Afinada başına toplaşan tələbələrinə yol göstərmiş və bu gün də oxucularını öyrətməkdədir.
Platondan fərqli olaraq, Naqif Həmzəyev isə düşünür ki, ümumiyyətlə, həyatda ideal insan anlayışı yoxdur. Bu fikirlə o, həm də özünün də ideal valideyn ola bilməyəcəyini təsdiqləyir. Bacardığı qədər uşaqlarının sevimlisi olmağı hədəfləyən millət vəkili, onlara nəyisə qadağan etməyi, cəza verməyi düzgün hesab etmir.
“Belə olan halda, biz uşaqlara hələ az yaşlarından müəyyən travmalar yaşatmış oluruq. Sağlam həyat tərzini təbliğ etsək, onlara kiyafət qədər çox nümunə göstərə bilsək, daha effektli nəticə əldə edərik.
Yaxşı valideyn, məncə, övladlarına sərbəstlik verən valideyndir. Çərçivəyə salıb uşaqları özümüzə oxşatmaq istədikdə, cəmiyyətin reallıqlarından uzaqlaşdırdıqda övladlarımızı itiririk. Fikrimcə, sadəcə dəstək olmalı, heç bir şey diktə etməməliyik. İstiqamət verməliyik ki, seçimi özləri etsinlər. Belə olan halda daha yaxşı nəticə əldə etmək olur. Çünki, yenə deyirəm, onlar fərddirlər, onları şəxsi mülkiyyətimiz kimi yönlədirməməli və kimlərəsə oxşatmamalıyıq. Uşaqları qabiliyyət və bacarıqları yetməyən sahələrə yönlərdirmək olmaz, yalnız sərbəst seçim hüququ verilməlidir.Özüm bu proseslərin şahidi olmuşam: valideynlərim həkim olmağımı istəyirdilər, mən isə onların icazəsi olmadan tarix fənnini seçdim, çünki ulu öndər tarix fakültəsini bitirmişdi, məhz bu səbəbdən mən də tarixçi olmaq istədim”.
Kopyalanma mexanizması: Mütəxəssislərin fikrincə, valideynlər uşaqlara seçim etmək hüququ vermədikdə, uşağın beyni “analiz etmək və düşünmək” funksiyalarını söndürür. Bu məsləyə, beynin işləmə mexanizmi tərəfindən yanaşdıqda belə nəticəyə gəlmək olur ki, uşaq beyni başqa seçim tapmadığı üçün valideynlərini kopyalayır.
Naqif Həmzəyev qeyd edir ki, məhz şəxsi keyfiyyətlər baxımından övladlarımıza nəyisə aşılamağa ehtiyac yoxdur, onlar onsuz da bizi bilməyərəkdən kopyalayırlar:
“Valideynlər özlərini necə aparırlarsa, uşaqlar da o cür formalaşırlar. Lakin uşaqların təbiətlə ünsiyyətdə olmasını çox istəyirəm, buna görə də, heyvanları, təbiəti çox sevirlər. Misal üçün, yolda ağlayan uşaq görəndə pis olurlar, film izləyəndə hansısa hadisələrdən kövrələ bilirlər. Onlarda o təmiz duyğuları hiss edə bilirəm. Sadəcə çalışıram ki, o duyğunu itirməsinlər…”